Апостраф у беларускай мове что это
Беларуская граматыка
Прывітанне, сябры! На гэтым сайце вы пазнаёміцеся с правіламі сучасная беларускай мовы. Поспехаў у навучанні!
Апостраф
Апостраф у беларускай мове пішацца пры асобным вымаўленні зычных толькі перад ётавымі і (за невялікім выключэннем) пасля тых літар, дзе не можа ўжывацца мяккі знак.
Правіла 1
Апостраф пішацца перад:
ЗАЎВАГА. У словах контрігра, міжінстытуцкі, панісламізм, суперігра, суперінтэлект, трансіарданскі, форінжэктар апостраф не пішацца, паколькі гук [і] тут ненаціскны.
Правіла 2
Апостраф пішацца ў сярэдзіне слова перад е, ё, і, ю, я пасля:
Правіла 3
Апостраф пішацца ў іншамоўных уласных назвах тыпу: Д’Артаньян, Жанна Д’Арк, Жыскар Д’Эстэн, Д’Алямбэр, О’Конар, О’Ніл.
Правіла 4
Апостраф не пішацца:.
ЗАЎВАГА. У аказіяналізмах (словах, створаных аўтарамі) назі- раюцца адступленні ад існуючых правіл правапісу мяккага знака і апострафа. Гэта выклікана імкненнем пісьменнікаў дакладна перадаць гучанне наватвора: 3 далёкага цяплыньскага павета, пакінуўшьі ржавець з’араны плуг, спатнелае, расхрыстанае лета прыйшло — і луг ад конікаў аглух (Р. Барадулін).
Апостраф у беларускай мове что это
Шаноўныя адмыслоўцы, гуру лінгвістыкі і магутныя лыцары «у» нескладовага!
Пытаньне на засыпку: які са знакаў трэба ўжываць у беларускай тыпаграфіцы як апостраф?
Дакампутарным людзям і. лінгвістам, напэўна, пофігу як дакладна выглядаюць знакі прыпынку і розная там дыякрытыка. Кароткага апісаньня досыць:
Тыпографам толькі ня ўсё адно было. Навыдумлялі сабе правілаў стос. Але ці ў вас шмат знаёмых тыпографаў? Філёлягаў паболей будзе, анягож 😉 Са з’яўленьнем кампутарных сыстэм набору зьляпіць кніжку стала па сілах ужо і самаму разапошняму філолуху, кухарцы, сакратарцы ці школьніку. Таму й маем зараз процьму кніжак, часопісаў, газэт, буклетаў, вокладак для кампакт-дыскаў ці касэт, дзе правілы тыпаграфікі, выпрацаваныя стагодзьдзямі, папросту ігнаруюцца ў грубай форме альбо замяняюцца чужымі правіламі й знакамі з далёкіх замежных традыцый (бо памянёны софт зазвычай зроблены буржуінамі і разьлічаны на буржуінаў). Вы ведаеце, напрыклад, што нельга пераносіць радок паміж прыназоўнікам і наступным словам-назоўнікам. Нельга блытаць міжсобку злучок, працяжнік і мінус. Вазьміце любую сучасную кніжку, паглядзіце.
Але я не пра гэта. Я пра апостраф. Падобных да апострафаў знакаў у розных тыпаграфскіх традыцыях і для розных мэтаў было распрацавана шмат. Які зь іх «самы наш»? У кампутарных кодавых табліцах прэтэндэнтаў на гэтае месца некалькі.
У буржуінскай традыцыі ўжытак «машыннага» апострафу часта дапушчальны.
Каб пазьбегнуць такога напярод, прапаную спадарству такі вызначыцца з пытаньнем і надалей займацца тут перакладамі рэдкіх слоўцаў 😉
Дык які апостраф па-вашаму «правільны»?
Яшчэ раз зьвяртаю увагу, што вядзецца пра сымбаль, абавязковы пры наборы для друку, бо ў розных там ЖЖ, асях і перапісцы цалкам дапушчальна (бо зручна і хутка) карыстацца сурагатным «машынным» апострафам. Хаця за выкарыстаньне «правільнага» апострафу ў паўсядзённым жыцьці вам будзе, ясень пень, рэспект і уважуха 😉
Аднак апошнім часам лічыцца харошым тонам па магчымасьці пільнавацца тыпаграфскіх правілаў ня толькі ў друку, але й пры публікацыі тэкста на сайтах.
Правапiс мяккага знака i апострафа.
Змякчальны мяккi знак пiшацца пасля з, с, ц, дз, л, н у канцы слова (соль), або ў сярэдзiне пасля мяккага зычнага перад наступным цвёрдым (пiсьмо, дзьмухавец), памiж двума мяккiмi зычнымi, калi пры змяненнi слова другi зычны становiцца цвёрдым: дзьме –дзьмуць, цьмяны –цьма.
Змякчальны мяккi знак пiшацца пасля з, с, ц, дз, л, н у канцы слова (соль), або ў сярэдзiне пасля мяккага зычнага перад наступным цвёрдым (пiсьмо, дзьмухавец), памiж двума мяккiмi зычнымi, калi пры змяненнi слова другi зычны становiцца цвёрдым: дзьме –дзьмуць, цьмяны –цьма.
Мяккi знак таксама пiшацца:
а) у лiчэбнiках пяцьдзесят, шэсцьдзесят, пяцьсот, шэсцьсот, дзевяцьсот, мiльён, мiльярд;
б) у слове ледзьве i постфіксе –сьцi: дзесьцi ,якiсьцi;
в) у назоўнiках творнага склону множнага лiку перад канчаткам –мi: людзьмi, слязьмi;
г) пасля лiтары н перад суфiксам –чык—, калi слова без суфiкса заканчваецца на –нь:каменьчык, струменьчык;
д) пасля мяккага н перад суфiксам –к-: вiшанька, песенька;
е) пасля мяккага н у прыметнiках, утвораных ад назваў месяцаў i слова восень, а таксама ў кітайскіх назвах перад суфiксам –ск-: студзеньскi, восеньскi, куньлуньскі;
ж) у дзеясловах загаднага ладу першай асобы множнага лiку перад канчаткам –ма i другой асобы множнага лiку перад постфіксам –це, а таксама перад постфiксам –ся: станьма, станьце, агледзься.
Раздзяляльны мяккi знак пiшацца пасля з, с, ц, дз, л, н у сярэдзiне слова перад галоснымiе, ё, ю, я, i: дасье, парцье, налью.
Апостраф пiшацца перад галоснымi е, ё, ю, я, i
а) пасля прыставак на зычны: аб’ява, iн’екцыя,аб’iнець;
б) у сярэдзiне слова пасля цвёрдых зычных, акрамя з, с, ц, дз, л, н: б’ю, п’ю, вераб’i;
в) у складаных словах пасля частак двух-, трох-, чатырох-: трох’ярусны.
Пасля ў апостраф не пiшацца: здароўе, салаўi.
Апостроф
Апостро́ф [1] (фр. apostrophe от др.-греч. ἀπόστροφος — «обращённый назад») — небуквенный орфографический знак в виде надстрочной запятой (’), который употребляется в буквенном письме разных языков в различных функциях.
Содержание
Церковнославянский язык
В церковнославянском языке, по образцу греческого, над начальной гласной ставится придыхание. Апострофом в церковнославянском языке называется сочетание придыхания с тяжелым ударением.
Русский язык
В русском языке апостроф недавно отнесён в новую категорию знаков письменности — «небуквенные орфографические знаки» [4] (туда же входят дефис, косая черта и знак ударения).
В старинной кириллической письменности на месте обязательного твёрдого знака (ера) в конце слова, заканчивавшегося согласной буквой, часто писался паерок — знак, напоминавший апостроф.
Украинский и белорусский языки
Другие языки, транскрипционные системы
В зависимости от языка и выполняемой роли апостроф может причисляться к знакам препинания, диакритическим знакам и иным категориям (даже к буквам). Некоторые применения апострофа:
С апострофом по начертанию совпадает используемый в некоторых языках (например, в английском) знак препинания «закрывающая одиночная кавычка».
Вычислительная техника
Коды апострофа и похожих на него символов
Типографский апостроф
Юникод содержит два кода для символов с одинаковым начертанием, типографски адекватно представляющих апостроф:
В различных 8-битовых кодировках эти символы занимают различные кодовые позиции, а часто вообще отсутствуют. В последнем случае апостроф (и одиночные кавычки) приходится заменять суррогатными обозначениями.
Машинописный апостроф
Два суррогатных символа (самостоятельное значение они имеют только в программировании) существуют как в Юникоде, так и в большинстве 8-битовых кодировок, в том числе в ASCII:
Апостраф у беларускай мове что это
ПРАВОПИСАНИЕ МЯГКОГО ЗНАКА И АПОСТРОФА
Правапіс мяккага знака і апострафа
Мягкий знак для обозначения мягкости согласных пишется только после букв с, з, дз, ц, л, н, которые обозначают мягкие звуки:
1) на конце слова после мягких согласных: скрозь, вось, мядзведзь, шэсць, вучыць, роўнядзь, папараць, плынь.
2) в середине слова перед твердыми: процьма, восьмы, дзядзька, барацьба, стрэльба.
В слове менш и производных от него (меншыць, меншасць) произносится твердый звук н;
3) в середине слова перед буквами, которые обозначают мягкие звуки, если в других формах того же слова или в однокоренных словах эти буквы обозначают твердые звуки: цьмяны-цьма, возьмеш-возьмуць, барацьбіт-барацьба, на малацьбе-малацьба (некоторые слова с суффиксом
-б- в современном языке проверить нельзя: хрэсьбіны, носьбіт).
Если при изменении слова оба звука остаются твердыми, мягкий знак не пишется: смех-смехата, смяшыць, смяшлівы; здзеклівы; дзвесце-два і сто;
4) всегда мягкий знак пишется после звука [л’]: вельмі, ільвіца, збавіцельніца, вольніца;
5) перед некоторыми морфемами, если при их отсутствии мягкость последнего согласного сохраняется: пісьмо, нянька;
Но: рулон-рулончык, услон-услончык;
Но: прыгалубце, эканомце, рэжце;
Но: Любань-любанскі, Хатынь-хатынскі;
11) после первой части сложных слов (в первую очередь числительных) если она заканчивается мягким согласным: чвэрць-фінал, пяцьдзесят, шэсцьсот.
Но: семдзесят, восемсот.
Не пишется мягкий знак перед звуком [в’] чарсцвець, здранцвелы, чацвёрты, Мацвей, Дзвіна.
Не обозначается на письме мягкость долгих согласных: галле, жыццё, змярканне, параўнанне.
Разделительный мягкий знак и апостроф пишутся после согласных перед буквами е, ё, ю, я, и, чтобы показать, что они обозначают сочетание звука [й] с последующим гласным.
Разделительный мягкий знак пишется только после букв з, с, дз, ц, л, н, которые обозначают мягкие звуки: вальера, калье, павільён, кампаньён, рэльеф, мільён, фельетон, каньён; Мальер.
Параллельные формы (с ь и без него) имеют личные формы глагола ліць: (лью и лію, льём и ліеш и т.д.).
Не пишутся разделительные знаки
1) после буквы ў: саўю, салаўі;
2) после приставок перед безударным і, который переходит в ы: абылгаць, зыначыць, зымжэць, аб’нець, з’інелы, без’іскравы;
3) в словах булён, дзяк.
1. Спишите текст. Вставьте, где нужно, ь.
Бязважкасц… — гэта нечаканас.. ці на кожным кроку, гэта самыя розныя цяжкас..ці, нязручнас..ці і перашкоды.
Каб што-небудз… зрабіц. напрыклад, паглядзец.. у ілюмінатар, трэба не тол..кі падплыс..ці да яго, але і зафіксавацца, «замацавац…» сябе ў пэўным становішчы, бо іначай ты адплывеш ад яго з той жа хуткас..цю, з якой прыплыў.
Ал..бо воз.мем кас..мічны абед. Натурал..на, што мы там нічога не варым і не смажым. Елі мы там кансерваваныя прадукты. Захоўваліся яны ў кантэйнерах — халадзіл..ніках, падаграваліся ў электрападагравал..ніках.
Вага сутачнага рацыёну — 1380 грамаў. Агул..ная каларыйнасц..— каля 3000 калорый. Хлеб для нас выпякаўся мален..кімі, з палову запалкавага карабка, буханачкамі і запакоўваўся ў цэлафан, быццам таблеткі.
Памыцца раніцаю, прыняц.. душ ал..бо ванну ў космасе нел..га. Прынамсі, гэта звязана з вялікімі цяжкас..цямі. Там у нас былі іншыя сродкі гігіены — мален..кія і вялікія салфеткі, сухія і прапітаныя спецыял..ным лас..ёнам. (П. Клімук)
2. Спишите слова, вставляя мягкий знак или апостроф.
Ад..ютант, ал..янс, брыл..янт, вар..іраваць, біл..ярд, барэл..еф, аб..ект, недавер..е, канферанс..е, кап..ё, кампан..ён, надвор..е, прымор..е, перадгор..е, сур..ёзны, сем..янін, рэл..еф, фел..етон, міжгор..е, дыпкур..ер, двукроп..е, п..едэстал.